Düzenli hayatlar yaşayan, matematik, fen veya sanat alanlarında başarılı olan birçok yetişkin, teşhis edilmemiş otizmin getirdiği zorluklarla karşı karşıyadır. Hayatlarının birçok yönünü ayarladılar ve yönettiler, ancak zaman zaman evlilikleri/ilişkilerinde otizmin getirdiği farklılıklar nedeniyle acı ve zorluklar çekiyorlar: İletişimde zorluklar, ilişkilerde karşılıklılık zorluğu ve kaygıyı yatıştırmak için ritüellere ve rutinlere yoğun bir şekilde bağımlılık gibi.
Birçok „normal“ yaşam sorumluluğu, nörotipik partnere düşer ve otizmli olmayan partnerlerin „duygusal emek“ olarak adlandırılan şeyin yükünü hissetmesine neden olur.
Otizmli olanların yaşam arkadaşları, kendilerini genellikle farklı bir gezegende yaşıyormuş gibi hissederler. Nöroçeşitliliğe sahip çiftleri gördüğüm pratiğimde, yalnızlık, aşırı rol yükü ve algılanan karşılıksız aşka öfke şikâyetlerini duyuyorum. Bu, spektrumdaki bireylerin genellikle ilişki geliştirme ve sürdürme konusunda sınırlamaları olduğu için mantıklıdır.
Yine de genellikle olağanüstü sadık, yaratıcı, güvenilir ortaklardır ve birçoğu başarılı ilişkilere sahip olmayı başarır. Bununla birlikte, farklı beyin stilleriyle uyum içinde yaşamak, eşler ilişkilerinde bu çeşitliliği anlamaz ve kucaklamazsa, her iki taraf için de yalnızlık ve izolasyon duyguları getirebilir. Bunun neden olduğuna bir göz atalım…
İletişim Sorunları
Otizm spektrumundaki birçok insan, ifade edici iletişim ve dil konusunda zorluk çekiyor. Otizmli bireyler iletişimde çağrışımsal değil, anlamsal anlama (yani gerçek anlam) odaklanırlar. Bir kadın, kocasının doğum günü için ona küpeleri nasıl verdiğini anlattı. Ama sonra küpeleri ilk karısı için satın aldığını, ancak onları ona vermeye hiç yanaşmadığını öğrendi. Çok güzel küpelerdi, bu yüzden şimdiki karısının onlarla heyecanlanacağını varsaydı.
Neden kızgın olduğu konusunda tamamen engellenmişti ve şikâyet ettiğinde mantıksız ve nankör olduğunu hissetti. Ek olarak, bir kişi mecazi bir dünyadaki olayların gerçek yorumuna odaklandığında, eşinin „yanlış“ olduğuna inanabilir. Otizmli eşin haklı olduğu konusunda ısrar ettiği tartışmalar ortaya çıkar; Nörotipik eş, eşinin „tek yukarı“ bir pozisyon aldığı ve duygularını anlamak için zaman ayırmadığı görüldüğünde incinmiş hisseder. Beyin stilleri çatışır.
Otizmli bir eş şikâyet etti: „İkimizin de haklı ya da ikimizin de haksız olabileceğimizi göremiyor. Yanlış olan sadece benim, çünkü o tamamen gerçekler ve benim bakış açımı anlayamıyor. Hiçbir şeyi doğru yapamam.“ Bu çift ve onlar gibi diğerleri, otizmli eşin beyin girdisini nasıl yönettiğini ve düşünce ve davranışlarını nasıl organize ettiğini anlayarak ilişkilerini büyük ölçüde geliştirebilir. Bu farklılıkları anlamak, evlilik bulmacalarını bir araya getirmenin anahtarıdır.
Duygusal karşılıklılık eksikliği
Otizmli bir birey genellikle başkalarının ihtiyaçlarını anladıklarını iletişim kurmakta güçlük çeker ve eşler genellikle eşlerinin sadece „onları anlamadığını“ değil, aynı zamanda eşlerinin onları anlamak için çaba göstermediğinden şikâyet eder. Bu, kopukluk ve kızgınlık duyguları verir.
Otizmli partner, günlük yaşamın kaygısıyla başa çıkmak için kendine odaklandığını görebilir ve bazen günlük „küçük konuşmanın“ insanların birbirine yakın hissetmelerine yardımcı olan bir bağlantı ritüeli olduğunu anlamıyor. Başlangıçta otizmli eş, keskin zekası ve mantıklı karar vermesi nedeniyle eşine ilgi duyabilirken, çiftin sevgisini ifade etmenin çok farklı yolları varsa ve bu boşluğu nasıl kapatacağını bulamazsa, aynı özellikler sonunda zayıflayabilir.
Rutinlere ve Ritüellere Aşırı bağımlılık
Aşırı uyarılmayı yönetmek için, otizmli bireyler başa çıkmak için rutinleri ve ritüelleri kullanır; Onlardan sapmak kaygıyı artırabilir. Bununla birlikte, hayatının her alanında rutinlere ihtiyaç duyan biriyle evli olmak insanı çileden çıkarabilir. Yemek, günlük işler ve hatta fiziksel yakınlık ile ilgili ritüeller ve rutinler, nörotipik eşin kendini kısıtlanmış hissetmesine ve ihtiyaçlarının önemli olmamasına neden olabilir. Her iki partnerin de ritüellerin ve rutinlerin yatıştırıcı işlevini anlaması ve bunların otizmli olmayan partneri baltalamak için yapılmadığını anlaması gerekir.
Duygusal Emek Tarafından Aşırı Yük Altında hissetmek
Nöroçeşitli çiftlerde, „duygusal emeğin“ genellikle otizmli olmayan partnere düştüğünü, yani otizmli olmayan eşin ilişkilerden sorumlu olduğunu ve genellikle sosyal etkinlikler planladığını, doğum günlerini hatırladığını, aile üyelerinin iyi olduğundan emin olduğunu vb. Ek olarak, eşi için ev işleri, alışveriş vb. gibi çiftin günlük yaşamının görevlerini düzenlemesine yol açan yürütücü işlev sorunları olabilir.
Eklenen duygusal emek ve karşılıklılık eksikliği arasında, nörotipik eşler genellikle tükenmiş ve tükenmiş hissetmekten şikâyet ederler. Aynı şekilde, otizmli eş, hiç bitmeyen zaman ve enerji talepleri olarak algıladığı şeylerden bıkmış olabilir veya evde yürütücü işlev görevlerini üstlenmekten yıpranan otizmli olmayan eş tarafından eleştiriyle karşılanabilir.
Peki neden yapıyorsunuz? Bizi ortaklarımızdan uzaklaştırabilecek şeyler de bizi cezbeder! Bu sınırlamaların ters tarafı, ortaklar olarak otizmli olanların sadık, güvenilir, dürüst (bir hataya) ve kararlı olabilmeleridir. Farklı sevseler de, genellikle derinden severler. Nörotipik eşler, bu farklılıkların organik olduğunu, tipik olarak kasıtlı hakaretler olmadığını ve nörolojik farklılıkların sonuçlarını bilerek teselli bulabilirler.
Nörotipik dünyamızın „doğru“ olduğunu ve eşlerimizin değişmesi gerektiğini düşünme eğilimindeyiz. Başarılı ilişkiler, eşlerimizin ve kendimizin hem kabulünü hem de zorluklarını içerir.
Eşinizi arkadaşlarınızın eşiyle karşılaştırmayın – durumunuz benzersizdir! İlişkide ihtiyaçlarınızın ne olduğu için konuşun, ancak tutarlı eğitim ve hatırlatmalar gerektirebilir. Ne istediğinize veya neye ihtiyacınız olduğuna dair görsel hatırlatıcılar yardımcı olabilir. Eşinizin bakış açısını almak ve onun nasıl düşündüğünü anlamaya çalışmak da faydalıdır. Karışık bir ilişkinin simetrisi dengelenebildiğinde, bu ilişkiler iyi yürüyebilir. Bu farklılıkları anlayın ve gerekirse hem ilişkileri hem de nörodiverjansı anlayan nitelikli bir profesyonelden yardım alın…
Doç. Dr. Sebiha Ünal Hakkında; Klinik Psikolog, otizm- ve ilişki uzmanıdır, Türkiye ve Avrupa’da otizm üzerine bilimsel araştırma ve farklı çalışmalarda bulundu ve hala bulunmakta. Şu an Hollanda, Belçika ve Türkiye’de kendi Otizm Uzmanlık Merkezleri ve Otizm Akademisi’nde (AECSU-AASU) tedavi ve eğitim veriyor. Kendi yaptığı bilimsel araştırmalar ve çalışmalar sonucunda pozitif bakış açısının otizmli kişilerde ne kadar güzel sonuçlar getirdiğini gördü ve bu yüzden uzmanlık alanını pozitif psikoloji ile geliştirdi ve kendi geliştirdiği yöntem olan Pozitif Zihin Yöntemi (PZY) ile Türkiye, Hollanda ve Belçika’da da bulunan Otizm Uzmanlık Merkezleri’nde şimdiye kadar 600’ün üzerinde otizm uzmanı yetiştirdi, yetenekleri vurgulamanın ve bunlara yönelmenin otizmin zayıf yönlerinden daha da önemli olduğunu düşünüyor.
Daha fazla bilgi ve iletişim için:
info@autismexpertisecenter.com
www.autismexpertisecenter.com
instagram: drsebihaunal
