Otizmli çocukların gecikmiş ilk kelimelerden çocukluk çağı konuşma apraksisine kadar bir veya daha fazla konuşma dili sorunu yaşamaları yaygın olarak görülmektedir. Adını duymamış olabileceğiniz bir konu ise „dağınıklık“ denen bir akıcılık bozukluğudur.
Konuşmada dağınıklık nedir?
Akıcılık bozuklukları konuşma ritmi, hızı ve akışı ile ilgili sorunlara neden olur. En yaygın ve iyi bilinen akıcılık bozukluğu olan kekemelik, kelimelerin bazı kısımlarını tekrarlamayı, heceleri sürüklemeyi ve belirli seslere „takılmayı“ içerir. Bu tür konuşma özelliklerine „hoş olmayan konuşma“ denir. Dağınıklık kekemelik ile ilgilidir, ancak bundan farklıdır.
Doç. Dr. Sebiha Ünal: “Düzensiz konuşma mümkün olduğunca erken ele alınmalıdır, böylece çocuk bu tekniklere alışır ve bunları doğal olarak kullanır”
Dağınıklık belirtileri nelerdir
– Hızlı konuşma
– Sözcükler arasında anormal duraklamalar
– Konuşmada aşırı etkileşimler
– Heceleri atlama veya birleştirme
– Örneğin, kişi „televizyon“ yerine „tevision“ diyebilir
– Sözcüklerin tamamını atlama
– Yinelenen sözcükler veya tümcecikler
– Tamamlanmamış cümleler
– Karışık sözcük sırası
– Bir önceki tamamlanmadan yeni cümleler başlatma
– Dağınık düşünceler
– Dağınıklık yapan bir kişinin konuya inmesi biraz zaman alabilir.
– Sık sık başkalarının konuşmasını kesme
– Okuma ve yazmada potansiyel zorluklar
Bir dağınıklıkla konuşma, hızlı konuşma hızı ve çamurlu kelimeler nedeniyle kafa karıştırıcı olabilir. Kekemelerin aksine, dağınık konuşma yapan insanlar, başka biri onları belirtmedikçe, genellikle kendi hoşnutsuzlukları hakkında sınırlı farkındalığa sahiptir. Ve dağınıklık, kekemeliğin nasıl olduğu iyi bilinmediğinden, ebeveynler konuşma bozukluğu olduğunu fark etmeden çocuklarını çok hızlı konuştuğu için çileden çıkabilirler.
Kekemelik ve dağınıklık arasındaki fark
Kimisi kekeler, kimisi de darmadağın, kimisi ikisini de yapar! Koşullar genellikle birlikte var olsa da ve profesyonel olmayanlar tarafından birbirleriyle karıştırılsa da, ikisi arasında farklılıklar vardır. Peki bu farklılıklar nelerdir?:
Kekemeler:
– Genellikle hatalarının farkındadırlar.
– İletişimleri o kadar dağınık değil.
– Konuşma hızları daha yavaş.
– Genelde sözlerine çamur attırmıyorlar.
– İkinciller, kekemelerin aksine bazen hataları geçici olarak kontrol edebilir
Dağınıklıklar „engelleme“ sergilemez, bu da bir kelimenin ilk hecesinin dışarı çıkmasının zor olduğu zamandır.
Ayrıca „uzama“ları da yoktur, bu da bir sesin sürüklendiği zamandır.
Dağınıklık ve baskılı konuşma arasındaki fark
Dağınıklığın baskılı konuşmaya çok benzer olabileceğini belirtmek gerekir, ayrı bir konuşma koşulu. Dağınıklığın aksine, baskılı konuşma mani, psikoz veya şiddetli anksiyete gibi psikolojik durumlarla ilişkilidir. Akıcılık bozukluğu yerine düşünce bozukluğu olarak kabul edilir ve en sık bipolar bozukluğu veya şizofreni olan kişilerde bulunur.
Dağınıklık, kişinin günlük konuşmalarında belirgin olarak devam eden bir sorundur. Öte yandan, baskılı konuşma büyük olasılıkla sadece manik veya psikotik bir atak sırasında ortaya çıkacaktır ve kişi muhtemelen psikolojik kök nedeninin diğer semptomlarını gösterecektir.
Çocuğunuzun hızlı konuşmasının arkasında baskılı konuşmanın olabileceğinden endişe duyuyorsanız, bir ruh sağlığı uzmanına danışmak en iyisidir.
Otizmde dağınık konuşma yaygın mıdır?
Şu anda, kaç kişinin dağınık olduğu hakkında kesin bir araştırma yok. Genel olarak nadir görülen bir durumdur, ancak otizmli kişilerde tanımlanmıştır. Dağınıklık ve kekemelik birçok nörotipik insanda görülür, ancak otizm, dikkat hiperaktivite bozukluğu (ADHD), öğrenme güçlüğü ve işitsel işlem bozuklukları dağınık insanlar arasında yaygın bir durumdur.
Yukarıda belirtildiği gibi, dağınıklık genellikle çocuklarda teşhis edilmeden gider. Genellikle küçük çocukken ortaya çıktığı için, ebeveynler çocukların konuşmayı öğrenirken yaptıkları normal hatalarla karıştırabilirler. İletişim sorunlarına rağmen, dağınıklık yapan insanlar genellikle kendilerini anlayabilir, bu nedenle ebeveynler konuşma hizmetlerine erişmeye gerek görmezler. Büyüdükçe, diğerleri konuşma kalıplarını düzeltilebilir bir sorun yerine basit bir tuhaflık olarak düşünebilir.
Çocuğunuzun yetişkinlikten önce yardım alabilmesi için konuşma dili sorunlarına dikkat edin. Çok hızlı mı yoksa düzensiz mi olduğunu belirlemek için konuşma oranını dinleyin. Atlanmış heceler, eksik cümleler ve daha fazlası gibi herhangi bir hoşnutsuzluk için gözlemleyin.
Dağınıklık için tedavi
Terapi, çocuğun yaşına, güçlü ve zayıf yönlerine göre bireysel, yani çocuğa göre uyarlanır.
Otizm Uzmanlık Merkezlerimizde Uygulanan Tedaviler:
İzleme ve kendini tanıma: Hastaya gerçekten nasıl ses çıkaracağını anlamak için kendisinin bir video veya ses kaydını dinletiyoruz
Okuma: Uygun zamanlarda yavaşlama ve duraklama pratiği yapmak için pasajlar okutuyoruz
Kreş kafiyeleri ve şiir: Bunlar hastanın tipik stres, ritim ve tonlama uygulamasına yardımcı olmak için kullanılır
Eklemlenme: Hasta, daha net sesli harfler ve ünsüzler üretmek için sesleri ve ifadeleri abartılı bir şekilde tekrarlar
Hikayeleri yeniden anlatmak: Dağınıklıkçılar genellikle düşünce trenlerini sürdürmekte zorlanırlar, bu nedenle terapist anlatı yapısını anlamasına yardımcı olur. Örneğin, hasta kesilmiş çizgi film şeritlerini yeniden bir araya getirebilir ve sonra hikâyeyi hafızadan anlatabilir.
Sosyal ipuçlarını tanıma: Hasta, konuşma ortağının kendisini anlamadığına dair nonverbal ipuçlarını tanımlamayı öğrenir.
Kekemeliğin tedavisi olmadığı gibi dağınıklığın da tedavisi yoktur. Ancak çocuklara konuşma disfluencies farkında olmaları öğretilebilir ve konuşma terapisinde öğrenilen teknik ve stratejilerin bilinçli kullanımı anlaşılabilirliklerini artıracaktır.
Kekeleyen insanlar genellikle durumlarını yönetmek için devam eden terapiye ihtiyaç duyarlar, ancak dağınıklık yapan insanlar genellikle hedeflerine ulaştıklarında konuşma terapisini kesebilirler.
Sonuç olarak:
Dağınıklık diğer konuşma bozukluklarına göre daha az şiddetli görünebilir, ancak otizmli çocuğunuz büyüdükçe engeller oluşturabilir. Net iletişim, arkadaş edinmek, okulda başarılı olmak ve yetişkinlikte gelişmek için gereklidir.
Daha fazla bilgi ve iletişim için:
www.autismexpertisecenter.com
info@autismexpertisecenter.com
Doç. Dr. Sebiha Ünal, Psikolog/Otizm ve ilişki uzmanıdır, Türkiye ve Avrupa’da otizmle ilgili araştırma ve farklı çalışmalarda bulundu ve şu an bulunmakta. Hollanda, Belçika ve Türkiye’de şu an kendi Otizm Uzmanlık Merkezleri ve Otizm Akademisi’nde (AECSU-AASU) tedavi ve eğitim veriyor. Kendi yaptığı bilimsel araştırmalar ve çalışmalar sonucunda pozitif bakış açısının otizmli kişilerde ne kadar güzel sonuçlar getirdiğini gördü ve bu yüzden uzmanlık alanını pozitif psikoloji ile geliştirdi ve kendi geliştirdiği yöntem olan Pozitif Zihin Yöntemi (PZY) ile Türkiye, Hollanda ve Belçika’da da bulunan Otizm Uzmanlık Merkezleri’nde şimdiye kadar 600’ün üzerinde otizm uzmanı yetiştirdi, yetenekleri vurgulamanın ve bunlara yönelmenin otizmin zayıf yönlerinden daha da önemli olduğunu düşünüyor.
